SAŽETAK

Interventna pulmologija je relativno nova grana u okviru pulmologije, fokusirana na upotrebu naprednih bronhoskopskih i interventnih tehnika u dijagnostici i terapiji oboljenja respiratornog sistema. Metode interventne pulmologije koje se izvode pomoću fleksibilne i rigidne bronhoskopije su: laser terapija, elektrokauterizacija, argon plazma koagulacija, krioterapija, brahiterapija, fotodinamska terapija, stentovi, autofluorescentna bronhoskopija, endobronhijalni ultrazvuk, perkutana dilataciona traheostomija, transbronhijala i transtorakalna perkutana iglena aspiracija i transtrahealna kiseonična terapija. Smernice za primenu ovih metoda objavio je American College of Chest Physicians, 2003. god. (1). Opstrukcija glavnih disajnih puteva, traheje i glavnih bronha, mo‘e biti posledica različitih poremećaja i oboljenja, a uzrok je značajnog morbiditeta i mortaliteta. Iako tačni podaci o incidenci i prevalenci opstrukcije traheje i glavnih bronha ne postoje, brojne epidemiološke studije, naročito one koje proučavaju porast broja obolelih od karcinoma bronha sugerišu da je opstrukcija glavnih disajnih puteva česta i da je njen udeo u opštem morbiditetu i mortalitetu sve veći. Procenjuje se, da se kod 20-30% obolelih od karcinoma bronha razvijaju komplikacije povezane sa opstrukcijom glavnih disajnih puteva, u 40% slučajeva obolelih od karcinoma bronha uzrok smrti je upravo ova opstrukcija (2). Pored svega navedenog, bele‘i se i porast broja benignih, jatrogenih opstrukcija glavnih disajnih puteva, što je uglavnom posledica endotrahealne intubacije i traheostomije. Lečenje bolesnika sa opstrukcijom glavnih disajnih puteva zahteva ne samo poznavanje etiologije, fiziologije, dijagnostičkih i terapijskih procedura, već i prisustvo multidisciplinarnog tima lekara koji čine interventni pulmolog, grudni hirurg, pulmolog, onkolog, anesteziolog i radiolog. Dizajn randomiziranih, multi-centričnih studija koje bi adekvatno evaluirale različite strategije lečenja bolesnika sa opstrukcijom glavnih disajnih puteva, izuzetno je te‘ak. S jedne strane je teško pronaći bolesnike sa komparabilnim oboljenjem i sličnim komorbiditetima, a sa druge strane, ovo su kritično oboleli bolesnici kod kojih je svaka randomizacija neetična. Stoga se većina literaranih podataka bazira na retrospektivnim analizama. Upotrebom novih tehnologija i novih interventnih pulmoloških metoda poboljšava se i kvalitet ‘ivota i du‘ina pre‘ivljavanja bolesnika sa opstrukcijom glavnih disajnih puteva. Više se ne postavlja pitanje "Da li je terapija efikasna?", sada je pitanje "Koji terapijski modalitet primeniti kod određenog bolesnika?" Interventne pulmološke procedure su izuzetno skupe, zahtevaju prisustvo obučenih i adekvatno edukovanih medicinskih timova, stoga je opravdano koristiti ih samo u visoko specijalizovanim ustanovama. U tekstu koji sledi ukratko su opisane interventne pulmološke metode kao i indikacije i kontraindikacije za njihovu primenu. Cilj ovog preglednog članka je upoznavanje naše šire pulmološke javnosti o mogućnostima i ulozi interventne pulmologije u svakodnevnoj praksi.

Ključne reči: interventna pulmologija, opstrukcija glavnih disajnih puteva

SUMMARY

Interventional pulmology is relatively new field within pulmonary medicine focused on use of advanced bronchoscopy methods and interventional techniques in diagnosis and therapy of respiratory diseases. American College of Chest Physicians published guidelines for interventional pulmonology in Chest 2003 (1). Interventional pulmonary procedures are: flexible and rigid bronchoscopy, autofluorescent bronchoscopy, endobronchial ultrasound, laser therapy, tracheobronchial stenting, brachytherapy, electrocautery, argon plasma coagulation, cryotherapy, photodynamic therapy, bronchoscopic balloon dilatation, transthoracic needle aspiration and biopsy, transtracheal oxygen therapy and percutaneous dilatation tracheotomy. Various respiratory disorders may result in central airway obstruction (CAO), and central airway obstruction can cause significant morbidity and mortality. Exact data on incidence and prevalence of central airway obstruction are not available, but epidemiological studies investigating lung cancer are suggesting that CAO is frequent and significant part of morbidity and mortality in lung cancer patients. These studies suggest that 20-30% of lung cancer patients are experiencing complications due to CAO, and that 40% of lethal outcomes are related to CAO. The increase in frequency of benign (non malignant) CAO is directly related to increase in frequency of endotracheal intubations and tracheotomy. The treatment of patients with CAO requires not only understanding of etiology, physiology, diagnostic and therapeutic procedures but also availability of multidisciplinary team composed of interventional pulmologists, thoracic surgeons, pulmologists, oncologists, anesthesiologists and radiologists. Evaluation of procedures and their efficacy is extremely difficult; randomization of studies in this field is extremely complicated. On one hand, it is difficult to find patients with comparable disorder and comorbidity, on the other hand all of the patients are critically ill and randomization in this case is unethical. That is the reason why the majority of studies are retrospective analyses. One thing is for certain - the use of novel technology and interventional procedures leads to improvement in survival and quality of life of patients with CAO. The primary question is no more "Is therapy helpful?" but "Which therapy is best for particular patient?"(2). Interventional pulmonary procedures are quite expensive, they require precisely trained and educated medical teams, facilities and equipment so their use is sustainable only in top medical institutions. Some of the interventional procedures, indications and contraindications for their use are described in the following text.

Key words: interventional pulmology, central airway obstruction

Prim. dr sci. med. dr Vukašin ^anak,
Klinika za pulmološku onkologiju, Institut za plućne bolesti,