SAŽETAK

Osobe pod rizikom da obole od tuberkuloze često nisu dovoljno svesne rizika kao i mogućnosti za preven­ciju infekcije i lečenje. Kao važna komponenta programa za kontrolu tuberkuloze prepoznata je potreba da se razvije i implementira zdravstveno-vaspitna strategija usmerena ka obolelima, osobama pod povećanim rizikom da obole od tuberkuloze i opštoj populaciji. Cilj rada je bio da proceni znanje, stavovi i ponašanje stanovništva Srbije u vezi sa tuberkulozom i da se na osnovu toga predloži strategija edukacije. Procena zdravstveno-vaspitnih potreba u vezi sa tuberkulozom je urađena na osnovu formalno sprovedenih istraživanja (kvantitativnog i kvalitativnog), pregleda relevantne literature i razgovora sa ekspertima kao pripadnicima ciljanih populacija. U toku maja 2005. godine, na teritoriji Centralne Srbije i Vojvodine anketirano je 1129 ispitanika. Kvalitativni deo istraživanja (fokus grupe) obuhvatio je stanovnike tri rom-ska naselja u Beogradu. Ukupno su bila 24 učesnika. Istraživanje je pokazalo da je informisanost opšte populacije o tuberkulozi nedovoljna. Veliki broj ne zna kako se prenosi tuberkuloza, a u visokom procentu su prisutne i zablude. Najlošija je informisanost mladih 15-24 godine, osoba nižeg obrazovanja i onih sa niskim prihodima. Veliki broj ispitanika ne želi da dolazi u kontakt sa obolelim. Najvažniji izvori informa­cija o tuberkulozi i o zdravlju uopšte su televizija i zdravstveni radnici. Na osnovu rezultata istraživanja predloženi su ciljevi edukacije u vezi sa tuberkulozom. Cilj je da se podigne nivo znanja opšte populacije, posebno mladih, o tuberkulozi kao i unapređenje stavova i ponašanja ljudi prema obolelima od tuberku­loze. U populacionim grupama koje su pod većim rizikom za obolevanje od tuberkuloze je da se poboljša znanje kao i da se upoznaju u kojim situacijama treba da se jave zdravstvenoj službi. Edukacija bolesnika i porodica pored informisanja o načinima zaštite od tuberkuloze treba da obezbedi i povećanje svesti o značaju redovnog uzimanja terapije za lečenje od TB i saradnju pacijenta u lečenju. U okviru strategije edukacije planirano je praćenje i procena rezultata strategije edukacije.

Ključne reči: tuberkuloza, zdravstveno vaspitanje

SUMMARY

Population at risk of TB often is not aware of risk and measures for prevention and treatment of TB. Therefore health education strategy is recognized as important part of TB control programmes. The aim was to assess knowledge about TB, attitudes towards patients with TB and behavior for preventing infec­tion and seeking medical care as basis for designing health education strategy. The assessment of knowledge, attitudes and behavior was conduced using formal (quantitative and qualitative) reseach, literature search as well as interviews with experts and with members of the target populations. In May 2005, 1129 persons (age 15 and above) were inverviewed, and the results were analysed using descriptive statistics. Qualitative part of the research included inhabitants of three Roma settlements in Belgrade. In total 24 per­sons participated in three focus group sessions. Research showed that general population was not well informed about tuberculosis. Great number did not know how TB is transmitted, and high percentage sowed some misconceptions. Youngest population group, those with lowest educational level and in the lowest income group were least informed. Significant number of, especially those with lower education and income level, would not have contact with TB patient. The most important source of information about tuberculosis and health were TV and health workers. The results were the basis for stating objectives of health education about TB. The objectives of education for general population included: increasing knowl­edge about TB, promotion of positivae attitudes and behavior towards patients with TB. In population groups with increased risk for TB the objective is to improve knowledge about TB and to inform them about signs that require immediate contact with health service. Education for TB patients and their families will focus on protective measures as well as the importance of full compliance with treatment. Health edication strategy included plan for monitoring and evaluation.

Key words: tuberculosis, health education